Seizoen 2019-2020
2020 is Beethovens 250ste geboortejaar en daarom krijgt hij van de Van Swieten Society twee schitterende programma’s voor zijn verjaardag. BEETHOVENS VALENTIJN zal rond 14 februari in onze eigen series te horen zijn. Gast op dit feestje is de spraakmakende jonge bariton Raoul Steffani. LUDWIGS SERENADE is een programma met onder andere gitarist Izhar Elias, ook te horen op een van de VSS CD’s. MUZIEK VOOR DE KONING zal rond Koningsdag in premiere gaan. Aan het begin van dit seizoen spelen we het programma WENEN 1787: het jaar van Giovanni waarin we kijken wat er in dat epische jaar in Wenen in de concertzalen te horen was.
Geeft alles wat wij weten, voelen en ons voorstellen over ons repertoire een compleet beeld van de componisten en hun wereld, of van hun muziek? Jaren van onderzoek kleuren het beeld in en stellen de lens scherper, maar we zullen nooit alles weten. Maar wat zouden we graag een vlieg op de muur zijn bij Mozart, Beethoven of Schubert thuis. Zijn onze tempi OK? Zouden onze instrumenten de toets van hun kritiek doorstaan? Nog belangrijker: begrijpen we hun gevoelswereld eigenlijk wel? Gelukkig is niets zeker. Daarom wordt de muziek van Mozart elke dag op honderden plaatsen in de wereld uitgevoerd en is het 250ste geboortejaar van Beethoven overal waar klassieke muziek wordt beleefd, een groot feest. Klassieke muziek is nooit een boek dat al gelezen is, juist omdat elke uitvoering een nieuwe gevoelswereld schept. En daarmee is alles gezegd: het beeld is compleet.
“De Van Swieten Society past in een rijtje met helden als Sherlock Holmes, inspector Morse en Scott & Bailey. Ze komen op plekken die iedereen dacht te kennen, waar ze details opsporen die aan ieders aandacht waren ontsnapt. Usual suspects worden opnieuw doorgelicht, met onverwachte plotwendingen tot gevolg. De Van Swieten Society is het succesvolste Cold Case Team van de klassieke muziek.
Beethovens Valentijn
Er zijn veel verhalen over Beethovens onbeantwoordde liefdes. Hij verkeerde vaak in adellijke kringen maar die waren onbereikbaar voor een gewoon musicus, hoe geniaal en bewonderd ook. Het was Beethovens tragiek om alleen via brieven en muziek met een aanbeden jongedame te kunnen communiceren. An die Ferne Geliebte, de eerste liederencyclus ooit en een van de mooiste uit de romantiek, vangt de essentie van onze Valentijnsdag. Maar Beethovens warme hart klinkt overal in zijn liederen en kamermuziek door. Volgens Czerny is er geen enkel werk van Beethoven zonder een buitenmuzikale (en vaak romantische) inspiratie, zoals de tragedie van Romeo en Juliet in het eerste strijkkwartet.
Ludwigs Serenade
Aan het begin van de 19e eeuw werd muziek een eerste levensbehoefte voor de goede burgerij in Wenen. Naast piano en harp was de gitaar het enige instrument dat voor dames geschikt werd gevonden: in 1801 schreef het Modetijdschrift ‘Journal des Luxus und der Moden’ over de gitaar als ‘een nieuw modeartikel’.
Behalve de bevallige houding die dames bij het spelen in moesten nemen werd ‘de rijkdom aan gevoelsnuancen’ geprezen; het handzame formaat maakte het geschikt om mee te nemen naar het park. Maar snel na 1800 brachten Weense gitaristen als Diabelli en Matiegka en bezoekers als Giuliani de gitaar van de huiskamer naar het podium. Beethoven schreef nooit iets voor gitaar, maar zijn immens populaire werken vonden binnen enkele dagen al hun weg naar de talloze enthousiaste gitaristen in Wenen.
Samen met prachtige originele werken van tijdgenoten met een iets grotere antenne voor de ‘mode’.
Muziek voor de koning. Een koningsconcert
Componeren voor het hof was goedbetaald en eervol. Veel van Mozarts werken werden voor koningen, keizers, hertogen, graven, baronnen en bischoppen geschreven en uitgevoerd. De cellosonates opus 5 voor Friedrich Wilhelm II leverden Beethoven een gouden snuifdoos gevuld met Louis d’Ors op en een uitnodiging om Kapellmeister te worden. Musici in permanente dienst van het hof moesten van alle markten thuis zijn: de kok, tuinman, jager of lakei (Johann Sebastian Bach in Weimar) speelden ‘s avonds mee in het hoforkest. Carl Philipp Emanuel Bach componeerde symfonieën voor niemand minder dan Baron van Swieten. Kenners en beschermers van alles van waarde: we hebben veel eeuwige schoonheid aan de koningen te danken.
Wenen 1787: Het Jaar van Don Giovanni
Mozarts theatrale gift kwam tot het absolute hoogtepunt in het jaar 1787, waarin hij voor een uitzinnig Praags publiek zelf zijn Don Giovanni dirigeerde. In datzelfde jaar werd Mozart door de muziekminnende Koning-Keizer Jozef II aangesteld als Königlich und Kaiserlich Kammerkompositeur. Mozart had de hoogste status bereikt en schreef aan een vriend: “Nu sta ik voor de poorten van het geluk”. Het geld stroomde binnen en hij kon maar nauwelijks voldoen aan de enorme vraag naar zijn muziek.Geïnspireerd door Mozarts vernieuwende eerste pianokwartetten uit 1785 had het jonge genie Ludwig van Beethoven ook drie pianokwartetten geschreven. Beethoven reisde in 1787 naar Wenen om les te krijgen van Mozart, maar of de lessen ook plaatsvonden is niet bekend. Dit programma onderzoekt de context van Mozarts meesterwerk. Wat voor muziek zou Beethoven in de Weense concertzalen hebben kunnen horen?