Van Swieten Society

CD Beethoven's Salon Symphonies

Beethoven’s Salon Symphonies (2014)

De symfonieën van Beethoven waren aan het begin van de 19e eeuw ongekend populair. Echter, uitvoeringen van deze meesterwerken waren relatief zeldzaam en lang niet alle burgers waren in de positie om regelmatig symfonische concerten te bezoeken. Veel muziekliefhebbers waren daarom aangewezen op bewerkingen om toch van hun lievelings- symfonieën te kunnen genieten. Waar een vraag is, ontstaat aanbod en dus kwam er een stroom bewerkingen op gang van de symfonieën van Beethoven, in bezetting variërend van piano vierhandig tot negenkoppig blazersensemble.

 Beethoven zelf had gemengde gevoelens over het verschijnsel bewerkingen. Hij vond dat eigenlijk alleen de componist zelf in staat was om zijn composities echt goed te bewerken voor andere bezettingen. Zelf bewerkte hij zijn eigen werk veelvuldig: zo schreef hij zijn tweede symfonie om voor pianotrio, en maakte hij van het kwintet voor piano en blazers een prachtige versie voor piano en drie strijkers. 

In sommige gevallen is niet helemaal duidelijk of een bewerking door Beethoven werd gemaakt of alleen door hem werd geautoriseerd. De versies voor blazersensemble van de zevende en de achtste symfonie zijn waarschijnlijk van de hand van Beethoven zelf, maar dat is geen uitgemaakte zaak. Er waren dus wel degelijk componisten en arrangeurs die de strenge toets der kritiek van de meester konden doorstaan.

Eén van die componisten was de ster-leerling van Beethoven, Ferdinand Ries (1784-1838). Diens bewerking van de derde symfonie voor pianokwartet is misschien wel de beste van allemaal: het stuk behoudt zijn symfonische grandeur, maar is door de uitgekiende instrumentatie ook een volwaardig kamermuziekstuk.

De bijzondere zorg die Ries aan dit arrangement heeft gewijd, is misschien te verklaren uit het feit dat hij nauw betrokken is geweest bij het ontstaan van de symfonie. Naar eigen zeggen was Ries degene die Beethoven het nieuws bracht dat Napoleon zichzelf tot keizer had laten kronen, waarop Beethoven in woede ontstak en het titelblad met daarop de opdracht aan Napoleon van de partituur afscheurde, verfrommelde en op de grond smeet. Ries was ook aanwezig bij de eerste repetitie van de symfonie. Daarbij maakte hij de onvergeeflijke fout om hardop te klagen over de eerste hoornist, die naar het idee van Ries de reprise van het eerste deel vier maten te vroeg inzette, niet wetende dat zijn geniale leermeester dat precies zo had opgeschreven. Het kwam Ries bijna op een oorvijg van Beethoven te staan. In het arrangement van Ries zijn de bewuste noten uit de hoornpartij in de pianopartij beland; Ries zal zich zijn pijnlijke blunder zeker hebben herinnerd toen hij het arrangement voor het eerst uitvoerde.

Sommige componisten grossierden werkelijk in bewerkingen: Johann Nepomuk Hummel (1778-1837), zowel een vriend als een directe concurrent van Beethoven, bewerkte al diens symfonieën voor piano, fluit, viool en cello. Ook deze transcripties zijn van hoge kwaliteit, zoals het arrangement van de vijfde symfonie bewijst. De opzet is echter geheel anders dan bij Ries: Hummel schreef in feite een arrangement voor piano solo, waarbij de overige instrumenten de piano verdubbelen in plaats van aanvullen.

Er waren nog meer componisten die alle symfonieën van Beethoven voor een bepaalde combinatie bewerkten: bekende, zoals Franz Liszt (piano solo) en minder bekende, zoals Hugo Ulrich (piano vierhandig). Het lijdt geen twijfel dat de symfonieën van Beethoven in zijn tijd (maar ook lang daarna nog) in de meeste gevallen niet in symfonische bezetting werden gespeeld, maar in een bewerking voor piano of ensemble. Met de toename van het aantal beroepsorkesten werd het belang van deze bewerkingen kleiner; de uitvinding van de grammofoonplaat maakte er compleet een einde aan. De Van Swieten Society stelt zich tot doel om deze vergeten stijl weer tot leven te wekken, compleet met de oorspronkelijke instrumenten en de bijbehorende expressiemiddelen.

De officiële presentatie vond plaats tijdens het Beethoven Weekend in het Muziekgebouw aan ’t IJ te Amsterdam op 2 en 3 Mei 2014.

Beluister fragment van Symphonie no. 5 in C minor, op. 67

Beluister fragment van Symphonie no. 3 in E-flat major, op. 55 “Eroica”


 

CD Schubert at Home

Schubert at Home (2011)

Franz Schubert (1797 – 1828)

Guitar Quartet in G major, D. 96 (1814) after Wenzel Matiegka’s Notturno for flute, viola and guitar, opus 21
Der Hirt Auf dem Felsen, D. 965 (1828) for soprano, flute and fortepiano
Piano Quintet in A major,”Trout Quintet”op. posth. 119, D. 667 (1819) for violin, viola, cello, bass and fortepianoU kunt een fragment horen via deze link: Schubert at Home

Van Swieten Society
Francine van der Heijden, soprano
Marion Moonen, flute
Frank van den Brink, clarinet
Izhar Elias, gitaar
Igor Ruhadze, violin
Bernadette Verhagen, viola
Job ter Haar, cello
Maria Vahervuo, bass
Bart van Oort, fortepiano

Quintone Records
Recorded: September 2009 (Der Hirt and Guitar Quartet)-January 2011 (Trout)


Felix Mendelssohn

The Young Genius. Early Chamber Music of Felix Mendelssohn (2009)

De derde cd van de Van Swieten Society is gewijd aan jeugdwerken van Felix Mendelssohn. Felix Mendelssohn (1809-1847), een van de meest verbluffende wonderkinderen uit de muziekgeschiedenis, had voor het bereiken van de meerderjarigheid al meer meesterwerken geschreven dan veel grote componisten in hun hele carrière. Je mag je afvragen of hij ooit wel ‘jeugdwerken’ schreef: te beginnen met de strijkerssymfoniën die hij vanaf zijn twaalfde componeerde worden vrijwel al zijn werken nog steeds uitgevoerd.
De grote virtuoos Mendelssohn exploiteerde de brilliante kant van de vroegromantiek. Zijn heldere en gave pianistiek is prachtig toegesneden op de vroeg negentiende eeuwse piano.
Het grote Pianosextet wordt vanwege de bezetting en de brilliante pianopartij sommige van Mendelssohn’s biografen een “kamer -pianoconcert” genoemd. De klarinet is het enige blaasinstrument waar Mendelssohn een solowerk voor heeft geschreven. De klarinetsonate is zelfs onder klarinettisten een goed bewaard geheim en dit onbekend gebleven werk is een prachtige toevoeging aan het romantische repertoire voor de klarinet. In het pianotrio in c mineur uit 1820, een verbluffend staaltje vroegrijpe verbeeldingskracht, toont het twaalfjarige genieën grote beheersing van de muzikale taal van zijn tijd en inzicht in de technische mogelijkheden van de piano, viool en de altviool.
Felix Mendelssohn, 14 november 1822 (twee jaar nadat Felix het Trio in c mineur componeerde).
Tekening van Wilhelm Hensel, de echtgenoot van Felix’ zus Fanny.

The Young Genius. Early Chamber Music of Felix Mendelssohn

Felix Mendelssohn (1809-1847)
Sextet for Piano and Strings in D Major, op. 110 (1824)
Clarinet Sonata in Eb Major (1824)
Piano Trio in C minor (1821)

Review Musical Pointers
U kunt een fragment horen via deze link: The Young Genius

Van Swieten Society
Frank van den Brink, clarinet
Franc Polman, violin (tracks 1-4)
Igor Ruhadze, violin (tracks 8-11)
Bernadette Verhagen, viola (tracks 1-4 and 8-11)
Ruben Sanderse, viola (tracks 1-4)
Job ter Haar, cello
Tomoki Sumiya, bas
Bart van Oort, fortepiano

Quintone Records. Recorded: June 25-26 and July 9-10, 2009, Lutheran Church, Deventer.
Recording Peter Arts, Arts Music Recording


Beethoven’s Beethoven (2008)

The program on this disc features arrangements of works by Beethoven that were made by the composer himself. Due to the influence of 20th century aesthetics (which in the meantime have gone out of date), we’ve been taught that arrangements never reach the same level of genius as the originals, and as a result these transcriptions have almost vanished from the stage. Our low estimation of transcriptions stands in stark contrast with the appreciation that they received in the classical era. In the eighteenth century it was common for works to appear in various performing versions, many of which were quite different from the originals. Arrangements made it possible, for example, to hear the latest symphonies at home, creating both a practical solution for those wanting to hear these works outside the theater, and a musical solution that yielded wonderful chamber music. The domestic performance of large-scale works was an important past time, and was often the only way that the middle-class could hear this music. Indeed, for those who lived outside the great musical centers of Europe, sometimes these were the only way to access these works. As a result, arrangements became an important way for composers to serve their enormous followings. Composers such as Johann Sebastian Bach, Handel, Mozart, Haydn, Beethoven, Schubert, Liszt all made arrangements of their own works and the works of others with great attention to detail – sometimes even going so far as to recompose some sections – so that the music could achieve the optimal state in its new setting.

The demand for transcriptions was so great that popular composers such as Haydn, Mozart, and Beethoven had to work fast to make arrangements of their most successful works. Composers had no intellectual ownership of their work at this time: if they did not make their own arrangements, others would. Beethoven’s enormous popularity during his early years in Vienna is reflected by the large number of arrangements he made of his own works: they were so popular that the public couldn’t get enough of them. Beethoven’s arrangements of the two works on this disc similarly kept his music in the public discourse; the Piano Quartet version of the Op. 16 Quintet for Piano and Winds made it possible for more people to play the work since string players were more available to amateurs than wind players, while the arrangement of the Second Symphony for Piano Trio gave people another chance to examine a work which was deemed difficult to comprehend during its early performances. This seems to me to prove beyond doubt the value of reviving these arrangements, which were created in the spirit of enjoying the music for the music’s sake – and how much more authentically can one enjoy music?

Bart van Oort

Beethoven’s Beethoven

Ludwig van Beethoven – Symphony no 2 in D major, op. 36
Arranged for piano trio by Beethoven

Ludwig van Beethoven – Quintet for Piano  and winds in Eb major, op. 16
Arranged for piano quartet by Beethoven

U kunt een fragment horen via deze link: Beethoven’s Beethoven

Van Swieten Society
Igor Rukhadze and Franc Polman, violin
Bernadette Verhagen, viola
Job ter Haar, cello
Bart van Oort, fortepiano

Fortepiano after Walter by Chris Maene (2000)

Recording: 28 and 29 June 2007, Ned. Hervormde Kerk, Rhoon, The Netherlands
Producer and engineer: Peter Arts, Arts Music Productions Rotterdam.


Carl Maria von Weber

Uit dezelfde serie: Carl Maria von Weber: Romantic Chamber Music (2008)

John Miller and SA-CD. net: “A well-planned and rewarding chamber recital, which ideally reflects the essence of early Romanticism, delivered with consummate artistry. Highly recommended.”

Recensie Fluit no 1 2011
U kunt een fragment horen via deze link: Romantic Chamber Music

Carl Maria von Weber (1786 – 1826) was een van de eerste echte Romantici. Hij schreef het klarinetkwintet voor zijn vriend de klarinettist Baermann als verjaardagskado, en het is dan ook een werk vol vriendelijke gevoelens. In het voorjaar van 2009 was dit kwintet in heel Nederland te horen in de Van Swieten programma’s. Het rondo voor piano Aufforderung zum Tanze is een van Weber’s beroemdste werken, maar het was lang voornamelijk bekend in de orkestratie van Berlioz uit 1841. Het Fluittrio tenslotte heeft het prachtige “Schäfers Klage” middendeel. Ook dit trio was recent bij de VSS te horen (april 2008).
Deze cd, in de prachtige lay-out van Martien Ontwerpt wordt uitgebracht door het jonge label Quintone en is geproduceerd door Peter Arts, waarmee we de verschillende musici van de Van Swieten Society in allerlei samenstellingen al honderden cd’s hebben opgenomen. Net als bij de eerste cd in de serie (Beethoven’s Beethoven) is ook dit keer een uitgebreide toelichting door Sylvia Berry in het boekje opgenomen. Vertrouwde handen dus, bekende muziek op het hoogste nivo uitgevoerd door de vertrouwde VSS musici.

Carl Maria von Weber: Romantic Chamber Music

Carl Maria von Weber (1786-1826)
Clarinet Quintet in Bb major, J. 182
Aufförderung zum Tanz (piano solo version)
Flute Trio in g min, op. 63, J. 259

Van Swieten Society
Frank van den Brink, clarinet
Marion Moonen, flute
Franc Polman and Igor Ruhadze, violin
Bernadette Verhagen, viola
Job ter Haar, cello
Bart van Oort, fortepiano

Quintone Records. Recorded: June 9-11, 2008,Lutheran Church, Deventer.
Recording Peter Arts, Arts Music Recording